Yn ei goflith i Fred David, ysgrifennodd y Pennaeth J.R. Lloyd Thomas am “his devotion of a lifetime to St David’s College and his beloved Church.” Gallai fod hefyd wedi cynnwys ei ymrwymiad i dref Llambed, lle cafodd David ei ethol yn aelod o’r Cyngor Bwrdeistref a lle, am flwyddyn, yr oedd yn uwchgapten. Gyda’i fyfyrwyr yn ei alw’n serchog ‘Dicky Dai’, a phobl y dref yn ei alw’n ‘Professor David’, roedd ef yn hen gyfarwydd â’r coleg fel cyn-fyfyriwr ac fel darlithydd.
Ganwyd David ym mis Ebrill 1907, a mynychodd Ysgol Ramadeg Llanelli cyn ymgofrestru yng Ngholeg Dewi Sant yn 1925 fel Ysgolhaig Eglwysig Cymraeg. Penodwyd ef yn Uwch Ysgolhaig (1927-28), ac yn 1928, enillodd radd dosbarth cyntaf mewn hanes. Dilynodd tair blynedd yng Ngholeg yr Iesu, Rhydychen, lle enillodd radd mewn hanes a diwinyddiaeth. Ar ôl cael ei ordeinio, dychwelodd i Goleg Dewi Sant yn 1931 fel Caplan y coleg ac fel Darlithydd Hanes a Diwinyddiaeth, dim ond tair blynedd ar ôl graddio yno. Dewiswyd ef yn gyfwelai ar gyfer cyfres o’r enw Dons in their Digs yng nghylchgrawn y myfyrwyr, a dangosodd pa mor amhrofiadol ydoedd drwy wahodd y myfyriwr i de yn ei ystafell yn Hen Adeilad Caergaint, rhywbeth na fyddai athro profiadol fyth wedi’i wneud. Er hynny, gwerthfawrogodd y cyfwelydd haelioni ei wahoddwr hynaws yn fawr, a gwnaethant fwyta ac ysmygu wrth drafod y llyfrau a’r chwaraeon a oedd orau gan David, a’i farn ar ginio’r Coleg.
Yn ystod ei bymtheng mlynedd ar hugain yn y coleg, daeth David yn enwog am fod yn gyfeillgar, am ei ofal dros ei fyfyrwyr, ac am ei allu i wrando ar eu pryderon. Mae rhai cyn-fyfyrwyr yn cofio’n annwyl tiwtorialau yn cael eu cynnal yng nghartref David, lle byddai ei wraig Beryl, a ddaeth wedyn yn warden yn un o’r hostelau ar Stryd y Bont, yn eu darparu’n hael â choffi. Ochr yn ochr â’i addysgu a’i waith gofal bugeiliol tuag at ei fyfyrwyr, gwnaeth David ymgymryd ag amrywiaeth o rolau yn ystod ei yrfa yn y coleg. Wrth i’r adran hanes ddatblygu dan arweiniad yr Athro Dawson, gwnaeth David roi’r gorau i’w ddarlithiau diwinyddiaeth, gan ganolbwyntio’n unig ar hanes. Daeth yn Gantor, gan gymryd cyfrifoldeb am Gapel y Coleg, gwnaeth gynrychioli’r myfyrwyr ar Gyngor y Coleg, daeth yn Fwrsar Cynorthwyol yn 1958, a dechreuodd ymwneud â Chymdeithas Toc H Dewi Sant a Chymdeithas Genhadol y coleg.
O 1948, tan iddo ymddeol yn 1966, gwnaeth David chwarae rhan weithredol yn diwygio Cymdeithas Llambed. Roedd yn un o dri aelod o staff a oedd hefyd yn raddedigion (ynghyd â’r Athro Morris a’r Parchedig W.H. Harris), ac a oedd wedi llunio cyfansoddiad y gymdeithas yn 1936. Yn 1948, ymgymerodd ef â’r rôl Ysgrifennydd, gan olygu’r Bulletin blynyddol a oedd yn hysbysu cyn-fyfyrwyr graddedig am fywyd y coleg, ac yn aml, gwnaeth ysgrifennu’r cynnwys bron ar ei ben ei hun.
Yn ystod yr Ail Ryfel Byd, gwnaeth David ymadael â diogelwch bywyd y coleg i wasanaethu gydag Adran Frenhinol Caplaniaid y Fyddin (RACD). Gwnaeth wasanaethu yn India gyda’r bedwaredd fyddin ar ddeg yn Burma, ac er hon oedd Byddin Weriniaeth fwyaf yr Ail Ryfel Byd, fe gyfeirir ati’n aml fel y ‘Forgotten Army’. Ar ddychwelyd i fywyd yn y coleg, gwnaeth David neilltuo ei amser i’r Lleng Brydeinig ac i gefnogi Llu Cadetiaid Sir Gaerfyrddin, a wnaeth yn ei dro ei benodi’n Gadlywydd Cadetiaid Sirol. Er gwaethaf yr ymrwymiadau hyn a’i gyfrifoldebau addysgu, dechreuodd David ymwneud â gwleidyddiaeth leol, ac yn 1956, daeth yn gynghorydd ar Gyngor Bwrdeistref Llambed. Cafodd ei benodiad yn faer yn 1962 ei ddathlu gan ei fyfyrwyr a wnaeth gario David, yn eistedd ar sedd, ar eu hysgwyddau, ar orymdaith drwy’r dre, er mawr fwynhad iddo.
Ar ôl pymtheng mlynedd ar hugain yng Ngholeg Dewi Sant, gorfodwyd David i ymddeol yn 1966 yn dilyn strôc. Bu farw tair blynedd yn ddiweddarach, yn ddwy a thrigain mlwydd oed, a chladdwyd ef ym mynwent eglwys San Pedr. Cafodd ei etifeddiaeth i’r coleg ei chrynhoi gan eiriau’r Pennaeth J.R. Lloyd Thomas, “Generations of Lampeter students – whom he never forgot – and many colleagues and a host of friends will not easily forget his cheerful concern and friendliness, and his devotion of a lifetime to St David’s College and his beloved Church.”
Ffynonellau:
Brown, R. (2018/19). Frederick James Taylor David. The Link. LXXIII, 28-29.
By Our Special Correspondent, ‘Dons in their Digs’, St David’s College Magazine, 1933, Vol. XII, No.4, 137-138
Price, D.T.W. (1990). A History Of Saint David’s University College Lampeter. Volume Two: 1898-1971. Gwasg Prifysol Caerdydd
Brown, R. (2020). A Lampeter Student 1960-1963.
