A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K |L | M | N | O | P | Q | R |S | T | U | V | W | X | Y | Z
A
Yr Hybarch Archddiacon George Bernard Austin
Roedd George Bernard Austin (1931-2019) yn archddiacon Caerefrog, yn enwog neu'n ddrwg-enwog am ei ymlyniad pybyr wrth draddodiad ac yn ffigwr y byddai newyddiadurwyr bob amser yn troi ato pan fyddai angen dyfyniad.
B
Y Parchedig Leslie Badham
Gwnaeth Leslie Badham gyfuno gweinidogaeth eglwysig, a oedd yn cynnwys bod yn gaplan i’r Frenhines, â darlledu ar y radio, darlithio ac ysgrifennu.
Y Gwir Barchedig David Daniel Bartlett
Roedd David Daniel Bartlett (1900-1977) yn aelod o Goleg Dewi Sant yn Llanbedr Pont Steffan fel myfyriwr, darlithydd ac yna fel athro. Yna, gwasanaethodd fel Esgob Llanelwy am ugain mlynedd olaf ei fywyd gwaith.
Y Parchedig Charles Ferdinand Brigstocke
Ganwyd Charles Ferdinand Brigstocke yn 1808 yn Llawhaden, Sir Benfro, a dilynodd ei dad Thomas, ficer Llawhaden, i'r Eglwys. Ar ôl mynychu'r ysgol yn Hwlffordd, aeth i Goleg Dewi Sant yn ugain oed, ac ar ôl graddio yn 1832, cafodd ei benodiad cyntaf ym Mryste. Dychwelodd i Sir Benfro yn gurad dan y Parch. Ddr Humphrey yn Ninbych y Pysgod a chafodd ei ordeinio gan Esgob Caerwynt yn 1837. Flwyddyn wedyn, ar argymhelliad y Gymdeithas er Taenu’r Efengyl a chymeradwyaeth Esgob Llundain, penodwyd Brigstocke yn
Y Gwir Barchedig Edward Harold Browne
Edward Harold Browne (1811-1891) oedd ail Is-bennaeth Coleg Dewi Sant, Llambed, cyn iddo ddod yn Esgob Trelái ac yna, Esgob Caer-wynt.
Archimandriad Barnabas / Ian Burton
Yr Archimandriad Barnabas (1915-1996) oedd yr offeiriad Uniongred Cymraeg cyntaf ers Sgism Mawr 1054.
D
Y Parchedig Frederick James Taylor David
Yn ei goflith i Fred David, ysgrifenodd y Pennaeth J.R. Lloyd Thomas am “his devotion of a lifetime to St David’s College and his beloved Church.” Gallai fod hefyd wedi cynnwys ei ymrwymiad i dref Llambed, lle cafodd David ei ethol yn aelod o’r Cyngor Bwrdeistref a lle, am flwyddyn, yr oedd yn uwchgapten. Gyda’i fyfyrwyr yn ei alw’n serchog ‘Dicky Dai’, a phobl y dref yn ei alw’n ‘Professor David’, roedd ef yn hen gyfarwydd â’r coleg fel cyn-fyfyriwr ac fel darlithydd.
Y Parchedig David Henry Davies
Ganwyd David Henry Davies, neu ‘Ficer Cenarth’ fel yr oedd pawb yn ei adnabod, yn 1828 yn Sir Aberteifi. Un o ddisgynyddion teulu hen a mawr ei barch, ef oedd mab hynaf Daniel Owen Davies, a oedd yn llawfeddyg milwrol gyda 18fed Gatrawd y Troedfilwyr (Y Gwyddelod Brenhinol), a Margaret Coakeley Jenkins. Gwnaeth ei dad ymddeol o’r fyddin yn 1836, gan sefydlu ymarfer meddygaeth a gweithio yn Aberporth, Llanarth a’r Cei Newydd. Yn 1839, gwnaeth Davies ymgofrestru yn Ysgol Ramadeg Llangoedmor, ac yn 1844, cafodd ei brentisio i’w dad. Pedair blynedd wedyn, roedd yn gweithio yn Llundain fel ‘visiting assistant’ gyda’r Meistri Barrow & Nicholson. Ond cafodd dechreuad yr epidemig colera Asiaidd yn 1848-49 effaith fawr iawn ar Davies gan ei argyhoeddi mai gwaith cenhadol oedd ei alwedigaeth. Anfonodd gais at, a chafodd ei dderbyn gan Goleg Cenhadol yr Eglwys yn Islington, ond gwnaeth ei dad ei berswadio bod angen y fath gwaith yng Nghymru.
Y Canon Ellis Davies
Roedd Ellis Davies (1872-1962) yn hynafiaethydd o Gymru, yn ogystal â chlerigwr.
Y Gwir Barchedig Roy Thomas Davies
Bu Roy Thomas Davies (1934-2013) yn Esgob Llandaf o 1985 tan 1999.
E
Y Parchedig Aled Edwards
Aled Edwards yw prif weithredwr Cytûn: Eglwysi ynghyd yng Nghymru, ac mae’n ymgyrchydd dros alltudion.
Y Parchedig Daniel Silvan Evans
Clerigwr, ysgolhaig a geiriadurwr.
Yr Esgob Daniel Ivor Evans
O fyfyriwr yn Llanbedr Pont Steffan i Esgob yn Esgobaeth yr Ariannin, Dwyrain De America ac Ynysoedd y Falkland.
Y Parchedig Iawn Eric Evans
Roedd Eric Evans (1928-1996) yn Ddeon Eglwys Gadeiriol St Paul.
Dom Illtud Evans
Roedd Dom Illtud Evans (1913-1972) yn offeiriad Catholig, yn llenor, ac yn ddarlledwr adnabyddus.
Y Parchedig John Silas Evans
Roedd John Silas Evans (1864-1953) yn awdur llyfrau poblogaidd Saesneg a Chymraeg ar seryddiaeth, yn ogystal â bod yn offeiriad.
F
Y Gwir Barchedig Richard Fenwick
Wedi ei eni yng Nghaerdydd, derbyniodd Richard ei addysg gynnar yn Ysgol Eglwysig Llandaf. Ar ôl methu’r arholiad 11+ yn argyhoeddiadol (!), ymhen hir a hwyr, aeth i Uwchysgol Treganna, ac yna i Lambed, man yr oedd ef bob amser wedi ei hoffi’n frwdfrydig. A dweud y gwir, lawer yn ddiweddarach, gwnaeth wasanaethu am ddeng mlynedd ar Gyngor y Brifysgol. Gwnaeth raddio gyda gradd BA yn 1966.
Y Parchedig John Fisher
Gweithiodd John Fisher (1862-1930) gyda'r mwy enwog Parch. Sabine Baring Gould ar y gwaith clasurol, Lives of the British saints.
Yr Hybarch Archddiacon Judy French
Mae Judith Karen "Judy" French (a anwyd ar Dachwedd 18 1960 yn Portsmouth) yn offeiriad Anglicanaidd Prydeinig. Mae hi wedi bod yn Archddiacones Dorchester, yn Esgobaeth Rhydychen, ers 2014.
G
Yr Archddiacon Alexander Goldwyer Lewis
Dyn lleol a ddaeth yn archddiacon Bombay oedd Alexander Goldwyer Lewis (1849–1904).
Michael Greed
Chwaraeodd Michael Greed ran yn y broses o gyfieithu’r Beibl i’r Dartareg, iaith a siaredir gan dros bum miliwn o bobl yn y Rwsia Ewropeaidd ac yn Siberia.
Y Parchedig David Griffith
Ysgolfeistr, curad a dyddiadurwr oedd David Griffith (1841-1910). Mae ei ysgrifeniadau yn ffynhonnell o wybodaeth amhrisiadwy am hanes yr Eglwys Anglicanaidd yng Nghymru.
Leslie Griffiths
Mae Leslie Griffiths yn arglwydd mewn swydd, yn gyn-lywydd y Gynhadledd Fethodistaidd ac yn gyn-weinidog arolygol Capel Wesley, ar ymyl Dinas Llundain.
H
Y Parchedig Thomas Hassall
Ganed Thomas Hassall yn Coventry yn 1794, yn blentyn hynaf Rowland ac Elizabeth. Roedd ei dad yn bregethwr ac yn aelod o Gymdeithas Genhadol Llundain, ac yn 1796 atebodd eu hapêl am hanner cant o genhadon i hwylio am Tahiti ar y llong genhadol gyntaf i Foroedd y De. Ar 10 Awst 1796, ac yntau ond yn ddwy oed, ymunodd Thomas a'i deulu â’r llong 300-tunnell Duff, a gyrhaeddodd Tahiti ar ôl 208 diwrnod ar y môr.
Y Gwir Barchedig Christopher Herbert
Esgob Saint Albans o 1995 tan 2009 oedd Christopher William Herbert.
Yr Hybarch John Holdsworth
Mae John Holdsworth yn ysgolhaig Beiblaidd, yn ddiwinydd ymarferol ac yn gyn-archddiacon esgobaeth Tyddewi a Chyprus a'r Gwlff.
Yr Esgob Joshua Hughes
Joshua Hughes (1807-1889) oedd esgob Cymraeg cyntaf Llanelwy am bron cant a hanner o flynyddoedd.
I
Y Parchedig David Lloyd Isaac
Roedd David Lloyd Isaac (1818-1876) yn awdur cynhyrchiol yn ogystal â chlerigwr.
J
Y Gwir Barchedig Francis John Jayne
Francis John Jayne (1845-1921) oedd ail bennaeth Coleg Dewi Sant, ac ef gwnaeth wasanaethu hiraf fel esgob Caerllion yn hanes yr esgobaeth honno.
Y Gwir Barchedig Alwyn Rice Jones
Roedd Alwyn Rice Jones (1934-2007) yn archesgob Cymru am wyth mlynedd yn yr 1990au. Yn ystod yr amser hwn, llywiodd yr Eglwys yng Nghymru trwy gyfnod o newid sylweddol.
Y Parchedig David Thomas Jones
O waith cenhadol yn Anheddiad Red River Canada i Athro Cymraeg yng Ngholeg Dewi Sant.
Y Parchedig Isaac Jones
Roedd Isaac Jones (1804-1850) yn gyfieithydd gweithiau Saesneg i’r Gymraeg, ac roedd yn gweithio ar adeg pan oedd y rhan fwyaf o bobl yng Nghymru yn siarad Cymraeg yn unig.
Y Parchedig Maldwyn Lloyd Jones
Roedd Maldwyn Lloyd Jones (1917-2014) yn glerigwr Anglicanaidd, yn genhadwr yn Ne America, ac yn gaplan llyngesol. Mae rhai o’r digwyddiadau sy’n gysylltiedig ag ef yn debyg i’r anturiaethau sydd yn The boys’ own paper.
Yr Esgob Noel Debroy Jones
Roedd Noël Debroy Jones (1932-2009) yn gymeriad a hanner a ddaeth yn Brif Lyngesydd, ac yna, yn esgob Sodor a Manaw.
Y Parchedig Mwyaf Reverend Idris Jones
Idris Jones oedd esgob Glasgow a Galloway, a Phrif Esgob (Primus) Eglwys Esgobyddol yr Alban.
Y Parchedig Canon Maurice Jones
Gwnaeth Maurice Jones (1863-1957) arwain Coleg Dewi Sant, Llambed, am bedair blynedd ar ddeg, a’i achub ar adeg pan oedd cyflwr y coleg i weld yn anobeithiol.
L
Y Parchedig David Nicholas Lockwood
Roedd David Nicholas Lockwood (1923-2006) yn glerigwr cefn gwlad, yn fardd ac yn fywgraffydd.
M
Reverend Alfred Augustus Mathews
Chwaraeodd Alfred Augustus (Alf) Mathews (1864-1946) rygbi dros Gymru, pan oedd yn dal yn fyfyriwr yn Llambed.
Y Canon Stanley Meadows
Dywedwyd am Stanley Meadows (1914-2009) neu ‘Canon Stan’: ‘roedd e’n ddyn nodedig, a wnaeth pethau hynod, mewn cyfnod rhyfedd.’
Y Parchedig Peter Millam
Peter Millam (1936-2010) oedd Uwch Gaplan Eglwys Gadeiriol Christ Church ar Ynysoedd Falkland. Gwnaeth gyrraedd y tudalennau blaen ledled y byd am ei ymglymiad â’r cwmni hedfan Aerolinas Argentina pan wnaeth awyren a oedd wedi’i herwgipio lanio ar gae rasio Port Stanley.
Y Parchedig Richard William Morgan
Ganwyd y Parchedig Richard Williams Morgan yn Llangynfelyn, Sir Aberteifi, tua 1815. Yn nai i John Williams, Archddiacon Aberteifi, addysgwyd ef yng Ngholeg Dewi Sant, Llambed. Ef oedd curad Mochdre, Sir Drefaldwyn, am y cyfnod 1842-53. Yn 1842, penodwyd ef yn gurad parhaol Tregynon, Sir Drefaldwyn, swydd y gwnaeth ef ei chadw tan 1862.
Y Canon Sam 'Patagonia' Morgan
Ganwyd Sam Morgan ym mhentref bychan Pinged ym mhlwyf Pembre a Llandyry mis Gorffennaf 1907. Mynychodd ef Goleg Dewi Sant, Llambed yn 1927, ac fe ordeiniwyd ef yn Eglwys Gadeiriol Tyddewi arôl graddio yn 1932. Yn ystod ei gyfnod yn Nhyddewi, bu’n aelod ac yn Ysgrifennydd y Clwb Rhedwyr Traws Gwlad (Harriers), gan ennill ei gap yn 1931.
Y Gwir Barchedig Alan Wyndham Morgan
Roedd pawb yn adnabod Alan Morgan (1940-2011), Esgob Swffragan Sherwood, fel ‘esgob y meysydd glo’.
Alfred Edwin Morris
Meddai Alfred Edwin Morris (1894-1971) amdano'i hun, 'Fi oedd y Sais cyntaf i ddod yn archesgob Cymru ac mae'n debyg mai fi fydd yr olaf hefyd.'
N
Y Gwir Barchedig Moses Nthukah
Moses Masamba Nthukah yw esgob esgobaeth Mbeere, Kenya.
O
Y Gwir Barchedig Alfred Ollivant
Alfred Ollivant (1798–1882) oedd is-bennaeth cyntaf Coleg Dewi Sant Llanbedr Pont Steffan, ac yn ddiweddarach, daeth yn Esgob Llandaf.
Y Gwir Barchedig John Owen
Roedd John Owen (1854-1926) yn athro Cymraeg yng Ngholeg Dewi Sant, Llanbedr Pont Steffan, ac yn ddiweddarach yn brifathro yno. Gadawodd Llanbedr Pont Steffan i ddod yn esgob Tyddewi.
P
Y Canon Daniel Parry-Jones
Clerigwr ac awdur oedd Daniel Parry-Jones (1891-1981), ac mae'n fwyaf adnabyddus am gofnodi traddodiadau gwlad.
Y Canon D.T. William Price
David Trevor William Price yw awdur A History of Saint David’s University College Lampeter, sef hanes swyddogol y sefydliad.
Y Parchedig Howell Prichard
Ganwyd Howell Prichard yn 1805 yn Trallong, Sir Frycheiniog, i'w rieni Howell Prichard ac Elizabeth Powell. Roedd ei dad yn ffermwr ac wedi priodi Elisabeth Powell y flwyddyn flaenorol. Roedd gan Howell ddau frawd a phedair chwaer; Elizabeth, Thomas, Elizabeth, William, Sarah a Rees.
Henry James Prince
Ganwyd Henry James Prince yn 1811, yn blentyn ieuengaf i blannwr o India'r Gorllewin a fu farw yn fuan ar ôl ei enedigaeth. Magwyd Prince mewn ‘tlodi ffasiynol’ yng Nghaerfaddon, yn derbyn gofal yn bennaf gan Martha Freeman, hen wraig gyfoethog oedd yn ffrind i'w fam ac yn lletywr. Er gwaethaf y gwahaniaeth oedran sylweddol, priododd Prince â Martha yn 1834. I ddechrau, ar ôl penderfynu ar yrfa yn y byd meddygol, daeth Prince yn brentis i lawfeddyg apothecari yn ninas Wells. Yn ddiweddarach symudodd i Lundain, i Ysbyty Guy’s ac Ysgol Anatomeg Stryd Webb, lle cwblhaodd ei hyfforddiant. Yn 1832, cymhwysodd fel Trwyddedai Cymdeithas yr Apothecari, ac fe’i penodwyd yn Swyddog Meddygol Preswyl yn Ysbyty Cyffredinol Caerfaddon, a oedd yn ysbyty mawreddog.
William Peregrine Propert
Bu William Peregrine Propert yn gysylltiedig ag Eglwys Gadeiriol Tŷ Ddewi fel corwr, corwr-ficer lleyg, ac organydd am dros 65 o flynyddoedd.
R
Y Parchedig Thomas Milville Raven
Roedd Thomas Milville Raven (1827-1896) yn ffotograffydd arloesol, ac yn offeiriad.
Y Parchedig Arthur Augustus Rees
Roedd Arthur Augustus Rees (1815-1884) yn bregethwr efengylaidd poblogaidd.
Yr Esgob Timothy Rees
Timothy Rees oedd yr esgob esgobaethol cyntaf yn yr Eglwys yng Nghymru ddatgysylltiedig gyda gradd o Lanbedr Pont Steffan yn unig.
Y Gwir Barchedig Raymond Renowden
Astudiodd a darlithiodd Charles Raymond Renowden (1923-2000) yn Llanbedr Pont Steffan, yn ogystal â gwasanaethu yn y Corfflu Cudd-wybodaeth a chwrdd â'r Ymerawdwr Hirohito.
Yr Hybarch Archddiacon Robert Henry Richards
Cafodd Robert ei eni yn Abergwaun, Sir Benfro ar 9 Chwefror 1869. Mynychodd Ysgol Ramadeg Abergwaun cyn ymuno â Choleg Dewi Sant yn 1899, lle enillodd radd ail ddosbarth yn y Clasuron. Bu’n guradur yng Nghasnewydd, Lerpwl a Hoden yn Swydd Efrog gan gwrdd a phriodi â’i wraig Florence Mary yng Nghasnewydd, cyn cael ei wahodd gan yr Archesgob Mercer i fod yn rheithor New Norfolk, Tasmania.
Y Parchedig John Roberts
Y Parchedig John Roberts (1853-1949) "Rwy'n gobeithio na fyddwch chi'n fy nhynnu oddi wrth fy Indiaid."
Y Parchedig William John Roxburgh
Cenhadwr i Dde Affrica oedd William John Roxburgh.
Dr Patricia Rumsey
Mae Patricia Rumsey yn Fam Abades ar gymuned grefyddol fach; ochr yn ochr â hyn, mae'n ysgrifennu ar litwrgi ac ar fynachaeth gynnar.
Y Gwir Barchedig Herbert Edward Ryle
Herbert Edward Ryle (1856-1925) oedd trydydd pennaeth Coleg Dewi Sant, Llanbedr Pont Steffan. Aeth ymlaen i fod yn esgob Caerwysg ac yna’n esgob Caer-wynt.
S
Y Parchedig Alexander W. Schapira
Ganed Alexander William (Wilhelm) Schapira, Iddew Rwsiaidd, 1847 i Stephan mab Ichil Moses Schapira, athro Hebraeg a Dora Kritschilsky. Tua 1868 troes yn Gristion a chafodd ei fedyddio yn Kishinev. Ffoes i Brydain i ddianc erledigaeth a chofrestru yng Ngholeg Dewi Sant ar 4 Hydref 1872. Mae Cofrestr y Tiwtoriaid yn cofrestru cofnodion ei fod yn “a converted Jew. Educated as a Rabbi. Clever and indefatigable, found great difficulty in acquiring Classics and passing examinations. After 7 terms accepted by the Church Missionary Society and left the College”.
Y Parchedig Fred Secombe
Ysgrifennodd Fred Secombe (31 Rhagfyr 1918 - 8 Rhagfyr 2016) ddeg nofel ddigrif, yn seiliedig ar ei brofiad fel clerigwr yn gweithio yn Ne Cymru.
Y Parchedig Thomas James Stretch
Caplan gyda’r Fyddin a oedd yn bresennol pan ryddhawyd carcharorion gwersyll-garchar Bergen-Belsen
T
Y Canon David Walter Thomas
Clerigwr Cymraeg oedd David Walter Thomas a fu'n allweddol wrth sefydlu'r Eglwys Anglicanaidd Gymraeg gyntaf yn y Wladfa, Patagonia.
Y Gwir Barchedig Harry Thomas
Harry Thomas (1897-1955) oedd y dyn cyntaf o Lanbedr Pont Steffan i ddod yn esgob yn Lloegr.
Yr Hybarch Randolph Thomas
Alfred James Randolph Thomas yw Cadeirydd y Cyngor ym Mhrifysgol Cymru y Drindod Dewi Sant. Mae'n offeiriad yr Eglwys yng Nghymru ac yn gyn-Archddiacon Aberhonddu.
V
Y Gwir Barchedig Benjamin Vaughan
Roedd Benjamin Noel Young Vaughan (1917-2003) yn esgob am dros 40 o flynyddoedd yn India'r Gorllewin, ac yna yn ôl adref yng Nghymru.
Y Parchedig Edward Arundel Verity
Roedd Edward Arundel Verity (1822-1910) yn offeiriad plwyf a gafodd ei gyhuddo o ddwyn arian ei eglwys. Roedd hefyd yn gaplan y fyddin a honnodd ei fod wedi gweithio gyda Florence Nightingale. Roedd yn ecsentrig, yn radical ac yn un o offeiriad plwyf mwy lliwgar ei natur.
W
Y Parchedig John Washington-Jones
Roedd John Washington-Jones (1887-1974) yn glerigwr Anglicanaidd, a oedd yn gweithio fel ficer gyda’r gwladfawyr Cymreig ym Mhatagonia.
Y Gwir Barchedig David Williams
Text BoxMae bywyd cynnar David William yn enghraifft o bendantrwydd yn wyneb adfyd. Ganwyd ef ym mhlwyf bychan Silian, ger Llambed, yn 1859, a mynychodd ef yr ysgol gynradd Gymraeg leol. Ond, yn dilyn marwolaeth gynnar ei dad, prentisiwyd William i grydd, ac erbyn iddo droi dwy ar bymtheg mlwydd oed, roedd ef yn cynnal ac yn gofalu am ei fam a’i chwiorydd. Roedd ei dad wedi bod yn ddyn addysgedig, a gwnaeth William etifeddu ei hoffter mawr am wybodaeth, gan addysgu iddo ef ei hun Saesneg, Lladin a Groeg. Wrth helpu trefnu Ysgol Sul Gymraeg yn Llambed, daeth ef i sylw’r rheithor, a wnaeth ei annog i fynychu Ysgol Ramadeg Llambed am dri mis er mwyn paratoi ar gyfer yr arholiad a chael ei dderbyn yng Ngholeg Dewi Sant. Llwyddodd basio, gan ennill iddo ef ei hun Arddangosfa (ysgoloriaeth) a gwobrau olynol drwy gydol ei flynyddoedd yn y coleg; gwnaeth ymadael â’r coleg yn 1883, wedi ennill gradd ail ddosbarth yn y clasuron. Aeth ymlaen i astudio yn Rhydychen, gan ennill BA yn 1890 a chwblhau ei MA yn 1901. Ordeiniwyd ef gan Esgob Bangor yn 1885, a dechreuodd yn ei swydd fel curad yn Ffestiniog.
Y Parchedig John Herbert Williams
John Herbert Williams (1919-2003) oedd y caplan carchar yn gyfrifol am ofal bugeiliol Ruth Ellis, y fenyw ddiwethaf i gael ei chrogi ym Mhrydain.
Yr Athro Rowland Williams
Rowland Williams (1817-1870) oedd Is-brifathro Coleg Dewi Sant Llambed am ddeuddeg mlynedd. Mae’n enwog, oherwydd dywedwyd mai ef oedd yn gyfrifol am gyflwyno rygbi i Gymru. Mewn cyferbyniad llwyr, cafodd hefyd fynd ar brawf am heresi.
Y Parchedig Canon Flora Winfield
Flora Winfield yw Ymgynghorydd Cymodi Archesgob Caergaint. Mae’n rhan o uwch dîm Palas Lambeth, ac mae’n arwain gweinidogaeth gymodi Justin Welsby.
