Dr Martin Crampin BA, MA, PhD

Ymunodd Martin â staff y Ganolfan yn 1999 i weithio gyda Peter Lord ar gyfres o CD-ROMau a oedd yn rhan o brosiect ‘Diwylliant Gweledol Cymru’. Gan ddatblygu ymhellach destun y tair cyfrol brintiedig, bu ganddo ran bwysig yn y gwaith o recordio a golygu cyfweliadau, ac ef hefyd a oedd yn gyfrifol am ddarparu ffotograffau ychwanegol ac am y gwaith dylunio.

Ymgartrefodd Martin yn y Ganolfan yn ystod ei gyfnod yn aelod o brosiect ymchwil ‘Delweddu’r Beibl yng Nghymru’, a ariannwyd gan yr AHRC. Roedd y prosiect hwnnw’n cael ei arwain o Brifysgol Cymru, Llanbedr Pont Steffan, mewn cydweithrediad â’r Ganolfan a Llyfrgell Genedlaethol Cymru. Fel artist, ymchwilydd a dylunydd, Martin a oedd yn gyfrifol am greu’r gronfa ddata ar lein a’r DVD-ROM, a ysgrifennwyd ar y cyd â John Morgan-Guy. Yn ogystal â dylunio’r wefan a’r DVD-ROM, a recordio a golygu cyfweliadau, tynnodd luniau rhai cannoedd o weithiau celf ar gyfer y prosiect mewn eglwysi a chasgliadau ledled Cymru.

Wedi i’r prosiect AHRC hwn ddod i ben, bu Martin yn gweithio fel cartograffydd a darlunydd ar brosiect ‘Prydain Hynafol a Pharthau Môr Iwerydd’, gan ddychwelyd at ei ddiddordeb yn archaeoleg y cyfnod cynhanes a’r cyfnod canol, a ddatblygwyd yn ystod ei gwrs MA mewn astudiaethau Celtaidd-Rhufeinig ym Mhrifysgol Cymru, Casnewydd.

Ar sail yr ymchwil a wnaed ar gyfer prosiect ‘Delweddu’r Beibl yng Nghymru’, cynlluniodd Martin brosiect newydd a fyddai’n canolbwyntio’n benodol ar wydr lliw. Yn ystod cyfnod y prosiect hwnnw, ‘Gwydr Lliw yng Nghymru’ (2009–11), creodd gannoedd o gofnodion o ffenestri ar gyfer y gronfa ddata ac ychwanegu dros 4,000 o ffotograffau. Lansiwyd ei gatalog ‘Gwydr Lliw yng Nghymru’ ar lein ym Mehefin 2011 ac mae hwnnw’n parhau i dyfu. Wedi i’r prosiect ddod i ben sianelodd Martin ei ddiddordeb mewn gwydr lliw i gynhyrchu cyfrol yn amlinellu hanes y cyfrwng yng Nghymru, sef Stained Glass from Welsh Churches, a gyhoeddwyd yn 2014.  

Ym mis Tachwedd 2011 daeth Martin yn un o fyfyrwyr PhD cyntaf y Ganolfan, gyda chymorth ysgoloriaeth gan Brifysgol Cymru. Daeth â’r holl brofiad a gafodd ar brosiectau ymchwil blaenorol ynghyd â’i waith fel artist ymarferol at ei gilydd mewn doethuriaeth ymarferol a ganolbwyntiai ar ganoloesoldeb yn niwylliant gweledol Cymru, wrth iddo greu gwaith celf newydd yn seiliedig ar batrymau canoloesol o abaty Sistersaidd Ystrad-fflur ac eglwysi Llananno a Gresffordd.

Ym mis Tachwedd 2014 ymunodd â phrosiect ‘Cwlt y Seintiau yng Nghymru’, gan gydlynu cyfres o ddigwyddiadau ar draws Cymru i rannu ffrwyth ymchwil y tîm, ynghyd ag arddangosfa deithiol fechan. Parhaodd â’r gwaith hwn wedyn ar brosiect ‘Vitae Sanctorum Cambriae’ (2017–19), a bu’n cydguradu ac yn dylunio deunyddiau ar gyfer arddangosfa’r prosiect a gynhaliwyd yn y Llyfrgell Genedlaethol yn 2017. Diolch i nawdd gan yr AHRC, bydd modd i brosiect dilynol ‘Delweddu Seintiau Cymru’ ychwanegu at y testunau a gyhoeddwyd yn sgil y prosiectau hyn, gyda gwybodaeth atodol am ddelweddau o’r seintiau yn yr Oesoedd Canol a’r cyfnod modern ynghyd â dosbarthiad daearyddol eu cwltiau ar draws y wlad.

Yn 2020 cyhoeddodd Martin astudiaeth o’r delweddau o Ddewi Sant, ac mae cyfrol arall ar y portreadau a geir o seintiau Cymru mewn addoldai ar y gweill ar hyn o bryd.

Bu Martin yn ymwneud â’r prosiect ‘Interreg’ ‘Porthladdoedd Ddoe a Heddiw’ o’r cychwyn cyntaf yn 2019, ac mae bellach yn gweithio’n rhan-amser arno. Mae’n rhan o’r tîm yn y Ganolfan sy’n cefnogi deng artist ac awdur sydd wrthi’n ymateb yn greadigol i bum tref borthladd weithredol yng Nghymru ac Iwerddon, gan dynnu ar ei brofiad ef ei hun fel artist gweledol i wneud hynny.