Yr Athro Mary-Ann Constantine BA, PhD, FSLW

Athro / Arweinydd Prosiect

Mae fy ngwaith yn canolbwyntio ar lenyddiaeth Cymru, yn Gymraeg ac yn Saesneg, yn y cyfnod Rhamantaidd. Astudiais ar gyfer fy ngradd gyntaf mewn Llenyddiaeth Saesneg yng Ngholeg Clare, Caer-grawnt (1988–91), ac aros yno wedyn i wneud doethuriaeth ar lên gwerin Llydaw.

Symudais i Aberystwyth yn 1995 a dal cyfres o gymrodoriaethau ymchwil yn Adran Gymraeg y Brifysgol. Yn ystod y cyfnod hwn, bûm yn dysgu gwahanol gyrsiau Cymraeg ac astudiaethau Celtaidd, yn ogystal â pharhau i weithio ar draddodiad y faled yn Llydaw.

Ymunais â’r Ganolfan fel pennaeth prosiect Iolo Morganwg yn 2002, ac ers hynny, rwyf wedi arwain amryw o brosiectau sy’n edrych ar lenyddiaeth a hanes Cymru, Lloegr a’r gwledydd Celtaidd rhwng 1700 a 1900.

Cyrsiau israddedig ac MA 

Rwyf wedi dysgu cyrsiau israddedig mewn astudiaethau Celtaidd, yn cynnwys rhai ar ddiwylliannau Celtaidd cymharol, agweddau ar lên gwerin yn y gwledydd Celtaidd, a Chyflwyniad i Lenyddiaeth Gymraeg. Bûm yn goruchwylio traethodau MA ar bynciau yn amrywio o deithiau Edward Lhuyd i nofelau John Cowper Powys.

Mae gennyf ddiddordeb neilltuol yn effaith ‘Dadeni Barddol’ y ddeunawfed ganrif ar lenyddiaeth Cymru, Lloegr, yr Alban, Iwerddon a Llydaw, ac mewn ailddychmygu testunau canoloesol mewn ffyrdd modern.

Ymchwil ôl-raddedig 

Rwyf wedi cyfarwyddo, cydoruchwylio neu arholi doethuriaethau ar nifer o wahanol bynciau, yn cynnwys hunaniaeth ‘Hen Frytanaidd’ ym Mhrydain y ddeunawfed ganrif; teithwyr o ogledd Lloegr i Gymru ac i’r Alban (1760–1820); yr awdur a’r hynafiaethydd Richard Fenton; hanes diwylliannol afonydd Tweed a Chleddau; y newid mewn canfyddiadau o ffynhonnau iachaol yng Nghymru; a’r faled yn Llydaw ac yn yr Alban.

Croesawaf gynigion i wneud ymchwil ar unrhyw agwedd ar lenyddiaeth Cymru (yn Gymraeg ac/neu yn Saesneg) neu Lydaw yn y cyfnod Rhamantaidd, ac yn enwedig felly waith yn ymwneud â llenyddiaeth daith, hynafiaetheg neu’r Chwyldro Ffrengig.

Porthladdoedd Ddoe a Heddiw

Ar hyn o bryd, fi yw arweinydd y Ganolfan ar brosiect amlbartner sy’n cael ei arwain o Goleg Prifysgol Corc, mewn cydweithrediad â Phrifysgol Aberystwyth a Chyngor Sir Loch Garman (Wexford). Ariennir y prosiect gan Gronfa Datblygu Rhanbarthol Ewrop drwy raglen gydweithredu Iwerddon Cymru. Rydym yn mynd i’r afael â hanes a threftadaeth pum tref borthladd – Dulyn, Ros Láir, Caergybi, Abergwaun a Doc Penfro – ac yn cydweithio â’r cymunedau hynny i ddod i ddeall y straeon lleol a’u rhannu. Mae’r Ganolfan wedi comisiynu deuddeng artist ac awdur i helpu i ddod â’r dreftadaeth hon yn fyw. Gweler https://portspastpresent.eu.

Teithwyr Chwilfrydig

Mae cangen arall o’m hymchwil yn canolbwyntio ar lenyddiaeth daith, y ‘Tour’ Cymreig, ac ysgrifau Thomas Pennant (1726–98).

Mae’r gwaith wedi parhau yn sgil prosiect pedair blynedd mawr a noddwyd gan yr AHRC, sef ‘Teithwyr Chwilfrydig: Thomas Pennant a Theithio i Gymru ac i’r Alban 1760–1820’. Roedd y prosiect rhyngddisgyblaethol hwn yn edrych ar agweddau’r cyfnod tuag at yr ‘ymylon’ ym Mhrydain drwy gyfrwng celf, llenyddiaeth, hanes, hynafiaetheg a’r gwyddorau naturiol, ac arweiniodd at gynhyrchu golygiadau beirniadol o lythyrau ac ysgrifau taith na welodd olau dydd erioed o’r blaen. Gweler www.curioustravellers.ac.uk/cy.

Cymru a’r Chwyldro Ffrengig

Yn 2009 rhoddais gychwyn i brosiect pedair blynedd arall dan nawdd yr AHRC, sef ‘Cymru a’r Chwyldro Ffrengig’. Deilliodd y syniad am y prosiect o deimlad o rwystredigaeth ynglŷn â’r ffaith fod Cymru fwy neu lai ar goll o astudiaethau cyfredol yn y maes, hyd yn oed y rhai oedd yn honni canolbwyntio ar y ‘Pedair Gwlad’.

Ar y cyd â Dafydd Johnston, roeddwn yn olygydd cyffredinol ar gyfres o ddeg cyfrol a oedd yn dwyn ynghyd ystod eang o ymatebion i ddigwyddiadau cythryblus y 1790au, yn Gymraeg ac yn Saesneg, ar ffurf baledi printiedig, llythyrau, erthyglau papur newydd, barddoniaeth, pamffledi a phregethau. Fy nghyfraniad i fy hun i’r gyfres oedd golygiad, ar y cyd â Paul Frame, o lythyrau a ysgrifennwyd yn Ffrainc ym merw’r Chwyldro gan wyddonydd a gweinidog Anghydffurfiol o Forgannwg, sef Travels in Revolutionary France & A Journey Across America by George Cadogan Morgan and Richard Price Morgan (GPC, 2012).

Ffugiadau Rhamantaidd

Mae cwestiynau ynghylch dilysrwydd a pherchnogaeth, a’r gwerth a roddir ar draddodiadau ‘cenedlaethol’, yn ganolog i’m gwaith ar y bardd, y saer maen a’r ‘dyfeisiwr traddodiadau’, Edward Williams (Iolo Morganwg) 1747–1826. Yn y monograff, The Truth Against the World (GPC, 2007), rwyf yn cymharu gwaith Iolo â chynnyrch ‘ffugwyr’ llenyddol tybiedig eraill y cyfnod, James Macpherson, Thomas Chatterton a’r Llydäwr Hersart de La Villemarqué. Rwyf hefyd wedi ysgrifennu am draddodiad y faled yn Llydaw ac am ymweliad La Villemarqué â Chymru yn 1838.

Ysgrifennu creadigol

Rwyf wedi dau gasgliad o straeon byrion: The Breathing (Planet, 2008) ac All the Souls (Seren, 2013). Cyhoeddwyd fy nofel, Star-Shot, gan wasg Seren yn 2015.

Grantiau/ysgoloriaethau a ddyfarnwyd i mi:

Ym Mhrifysgol Aberystwyth

1994: Cymrodoriaeth ôl-ddoethurol Syr John Williams

1996: Cymrodoriaeth ôl-ddoethurol yr Academi Brydeinig

2000: Cymrodoriaeth ymchwil arbennig Leverhulme

Yn y Ganolfan

2009: Grant ymchwil mawr yr AHRC (Prif Archwilydd, ‘Cymru a’r Chwyldro Ffrengig’)

2012: Grant bychan gan yr Academi Brydeinig

2014: Grant ymchwil mawr yr AHRC (Prif Archwilydd, ‘Teithwyr Chwilfrydig’)

2014: Grant i gynnal digwyddiad gyrfa cynnar gan yr Academi Brydeinig

2018: Cymrodoriaeth Wadd Llyfrgell Bodley, Rhydychen

2019: Grant ‘Interreg’ (Cymru ac Iwerddon) (Prif Archwilydd y Sefydliad, ‘Porthladdoedd Ddoe a Heddiw’)

2020: Grant rhwydweithio gan yr AHRC (Cyd-Archwilydd, ‘IIIF ar gyfer Ymchwil’)

Monograffau, llyfrau ar y cyd ag awduron eraill a chyfrolau a olygais

Curious Travellers: Writing The Welsh Tour 1720–1820 (Oxford: OUP, i ymddangos)

gyda Nigel Leask (goln.), Enlightenment Travel and British Identities: Thomas Pennant’s Tours in Scotland and Wales (London and New York: Anthem Press, 2017)

gyda Dafydd Johnston (goln.), ‘Footsteps of Liberty and Revolt’: Essays on Wales and the French Revolution (Cardiff: UWP, 2013)

The Truth Against the World: Iolo Morganwg and Romantic Forgery (Cardiff: UWP, 2007)

gyda Gerald Porter, Fragments and Meaning in Traditional Song: From the Blues to the Baltic, British Academy Monographs Series (Oxford: OUP, 2003)

(gol.), Ballads in Wales / Baledi yng Nghymru (London: FLS Books, 1999)

‘ “Combustible Matter”: Iolo Morganwg and the Bristol Volcano (Aberystwyth: Centre for Advanced Welsh and Celtic Studies, 2003)

Breton Ballads (Aberystwyth: CMCS Publications, 1996) [enillydd Gwobr Katharine Briggs am Lên Gwerin, 1996]

Golygiadau ysgolheigaidd

(gol.), Catherine Hutton’s Tours in Wales 1796, 1797, 1799, 1800, Curious Travellers editions (2020)

gyda Fañch Postic (goln. a chyf.), ‘ “C’est mon Journal de Voyage”: Hersart de La Villemarqué’s Letters from Wales 1838–39’, gyda Rhagymadrodd gan Mary-Ann Constantine (Brest: Université de Bretagne Ouest, 2019)

gyda Éva Guillorel (goln.), Miracles and Murders: An Introductory Anthology of Breton Ballads (Oxford: British Academy, 2017) 

gyda Paul Frame (goln.), George Cadogan Morgan and Richard Price Morgan: Travels in Revolutionary France & A Journey Across America (Cardiff: UWP, 2012)

Erthyglau mewn cyfnodolion a adolygir a phenodau mewn llyfrau

‘Consumed landscapes: coal, air and circulation in the writings of Catherine Hutton’, Romanticism, 22:2 (Haf 2021), 122–34, rhifyn arbennig ar ‘Change of Air’, gol. Erin Lafford a Rhys Kaminski-Jones

gyda Finola O’Kane, ‘The Picturesque Tour in Wales and Ireland 1770–1830’, yn Nigel Leask, John Bonehill ac Anne Dulau Beveridge (goln.), Old Ways and New Roads: Travels in Scotland 1720–1832 (Edinburgh: Birlinn, 2020), tt. 194–211

‘Celts and Romans on Tour: visions of early Britain in eighteenth-century travel literature’, yn Francesca Kaminski-Jones a Rhys Kaminski-Jones (goln.), Celts, Romans, Britons:

Classical and Celtic Influence in the Construction of British Identities (Oxford: OUP, 2020), tt. 117–40

‘The possibilists: Romantic-era literary forgery and British alternative pasts’ yn Damian Walford Davies (gol.), Counterfactual Romanticism (Manchester: Manchester University Press), tt. 79–106

‘Antiquarianism and Enlightenment in the eighteenth century’, yn Geraint Evans a Helen Fulton (goln.), A History of Welsh Literature (Cambridge: Cambridge University Press, 2019), tt. 264–84

‘Wales and the West’, yn David Duff (gol.), The Oxford Handbook of British Romanticism (Oxford: OUP, 2019), tt. 121–36

‘Napoleon in Swansea: reflections of the Hundred Days in the Welsh newspaper Seren Gomer’, yn Katherine Astbery a Mark Philp (goln.), Napoleon’s Hundred Days and the Politics of Legitimacy (Basingstoke: Palgrave Macmillan, 2018), tt. 233–53

‘Heart of darkness: Thomas Pennant and Roman Britain’, yn Mary-Ann Constantine a Nigel Leask (goln.), Enlightenment Travel and British Identities: Thomas Pennant’s Tours in Scotland and Wales (London and New York: Anthem, 2017), tt. 65–84

‘ “The bounds of female reach”: Catherine Hutton’s fiction and her Tours in Wales’, Romantic Textualities: Literature and Print Culture, 1780–1840, 22 (2017), 92–105, rhifyn arbennig ar ‘Four Nations Fiction by Women, 1789–1830’, gol. Elizabeth Edwards

‘ “British Bards”: the concept of laboring class poetry in eighteenth-century Wales’, yn John Goodridge a Bridget Keegan (goln.), A History of British Working Class Literature (Cambridge: Cambridge University Press, 2017), tt. 101–15

gydag Elizabeth Edwards, ‘Introduction/Rhagymadrodd’, Teithwyr Chwilfrydig: Symud, Tirlun, Celf / Curious Travellers: Movement, Landscape, Art, catalog i gyd-fynd ag arddangosfa gelf (Aberystwyth: Canolfan Uwchefrydiau Celtaidd, 2017), tt. 3–10

‘To trace thy country’s glories to their source”: dangerous history in Thomas Pennant’s Tour in Wales’, yn Porscha Fermanis a John Regan (goln.), Rethinking British Romantic History, 1770–1845 (Oxford: OUP, 2014), tt. 121–43

‘ “Impertinent structures”: a Breton’s adventures in neo-Gothic Wales’, Studies in Travel Writing, 18:2 (2014), 134–47

‘The Welsh in Revolutionary Paris’, yn Mary-Ann Constantine a Dafydd Johnston (goln.), ‘Footsteps of Liberty and Revolt’: Essays on Wales and the French Revolution (Cardiff: UWP, 2013), tt. 69–91

gydag Elizabeth Edwards, ‘Bard of Liberty: Iolo Morganwg, Wales and radical song’, yn Michael Brown, John Kirk ac Andrew Noble (goln.), United Islands? The Languages of Resistance (London: Routledge, 2012), tt. 63–76

‘Literature of the Bardic Revival: an annotated bibliography’, gwefan ‘Oxford Bibliographies’

‘Beauty spot, blind spot: Romantic Wales’, Literature Compass Online, 5, rhif 3 (Ebrill 2008), 557–90 

Welsh literary history and the making of The Myvyrian Archaiology of Wales’, yn Dirk Van Hulle ac Joep Leerssen (goln.), Editing the Nation’s Memory: Textual Scholarship and Nation-Building in Nineteenth-Century Europe (Amsterdam: Rodopi, 2008), tt. 109–28

‘ “Viewing most things thro’ false mediums”: Iolo Morganwg (1747–1826) and English perceptions of Wales’, yn Claire Lamont a Michael Rossington (goln.), Romanticism’s Debatable Lands (Basingstoke: Palgrave Macmillan, 2007), tt. 27–38

‘ “A subject of conversation”: Iolo Morganwg, Hannah More and Ann Yearsley’, yn Damian Walford Davies a Lynda Pratt (goln.), Wales and the Romantic Imagination (Cardiff: UWP, 2007), tt. 65–85

‘Chasing fragments: Iolo, Ritson and Robin Hood’, yn Sally Harper ac Wyn Thomas (goln.), Bearers of Song: Essays in Honour of Phyllis Kinney and Meredydd Evans / Cynheiliaid y Gân: Ysgrifau i Anrhydeddu Phyllis Kinney a Meredydd Evans (Caerdydd: GPC, 2007), tt. 51–7

‘ “This wildernessed business of publication”: the making of Poems, Lyric and Pastoral (1794)’, yn Geraint H. Jenkins (gol.), Rattleskull Genius: The Many Faces of Iolo Morganwg (Cardiff: UWP, 2006), tt. 123–45

‘Celtic literatures’, yn Peter France a Kenneth Haynes (goln.), The Oxford History of Literary Translation in English, Volume 4 (1790–1900) (Oxford: OUP, 2006), tt. 294–307

‘Songs and stones: Iolo Morganwg (1747–1826), mason and bard’, The Eighteenth Century: Theory and Interpretation, 47, rhifau 2/3 (Haf/Hydref 2006), 233–51

‘Iolo Morganwg, Chatterton and Bristol’, yn Alistair Heys (gol.), From Gothic to Romantic: Chatterton’s Bristol (Bristol: Redcliffe, 2005), tt. 104–15

‘Iolo Morganwg, Coleridge, and the Bristol Lectures, 1795’, Notes & Queries (Mawrth 2005), 42–4

gyda Jon Cannon, ‘A Welsh Bard in Wiltshire: Iolo Morganwg, Silbury and the Sarsens’, Wiltshire Studies, 97 (2004), 78–88

‘Neither flesh nor fowl: Merlin as bird-man in Breton folk tradition’, yn Ceridwen Lloyd-Morgan (gol.), Arthurian Literature, XXI: Celtic Arthurian Material (Woodbridge: Boydell & Brewer, 2004), tt. 95–114

‘Saints behaving badly: sanctity and transgression in Breton popular tradition’, yn Jane Cartwright (gol.), Celtic Hagiography and Saints’ Cults (Cardiff: UWP, 2003), tt. 198–215

‘The wreck of the Royal Charter: Welsh and English ballads’, yn Mary-Ann Constantine (gol.), Ballads in Wales / Baledi yng Nghymru (London: FLS Books, 1999), tt. 65–85

‘Ballads crossing borders: La Villemarqué and the Breton Lenore’, Translation & Literature, 8, rhan 2 (1999), 197–216

‘Prophecy and pastiche in the Breton ballads: Groac’h Ahès and Gwenc’hlan’, Cambrian Medieval Celtic Studies, 30 (Gaeaf 1995), 87–121

Gwaith golygyddol

Rwyf ar fyrddau golygyddol y cyfnodolion a ganlyn: North American Journal of Celtic Studies, Welsh Writing in English, Enlightenment and Dissent, Planet: the Welsh Internationalist.

Roeddwn yn olygydd cyffredinol (ar y cyd â Dafydd Johnston) ar ddeg cyfrol y gyfres ‘Cymru a’r Chwyldro Ffrengig’ (Gwasg Prifysgol Cymru), ac (ar y cyd â Nigel Leask) ar y ‘Curious Travellers editions’.